Oorzaken van hersenletsel
In Nederland lopen jaarlijks ongeveer 140.000 mensen een hersenbeschadiging op. Niet-aangeboren hersenletsel is een verzamelnaam (geen medische diagnose) voor een beschadiging van het hersenweefsel, die na de geboorte ontstaat en leidt tot een onomkeerbare breuk in de levenslijn.
- We spreken van traumatisch hersenletsel als de oorzaak een kracht van buitenaf is, zoals een ongeval of fysiek geweld;
- Niet-traumatisch hersenletsel ontstaat door een proces in het lichaam, zoals een herseninfarct, -bloeding, -tumor of -ontsteking, of zuurstofgebrek na een hartstilstand.
Een complexe combinatie van stoornissen
Het brein is een complex orgaan, daardoor zijn er veel verschillen in de gevolgen die mensen aan hersenletsel overhouden. Bij de cliënten die wij ontvangen, is meestal sprake van een combinatie van verschillende problemen, die elkaar onderling beïnvloeden. Daarom behandelen wij cognitieve stoornissen, stoornissen in de emoties en gedragsproblemen in samenhang.
Cognitieve stoornissen
Veel voorkomende cognitieve stoornissen na hersenletsel zijn:
- Het vertraagd verwerken van informatie;
- Stoornissen in het focussen, verdelen en vasthouden van aandacht;
- Stoornissen in het inprenten en ophalen van informatie;
- Stoornissen in de uitvoerende regelfuncties, bijvoorbeeld bij het nemen van initiatief, plannen en organiseren, volhouden en corrigeren van het eigen gedrag;
- Gebrek aan inzicht in sociale situaties, waardoor het uiten en interpreteren van subtiele signalen niet goed meer lukt. Dit kan leiden tot ongepast gedrag;
- Beperkt inzicht in het eigen functioneren;
- Stoornissen in de communicatie. Denk aan afasie, maar ook cognitieve communicatiestoornissen komen vaak voor.
Stoornissen in de beleving van emoties
Los van het emotionele verwerkingsproces dat iemand met hersenletsel doormaakt, ontstaan er vaak stoornissen in de beleving of expressie van emoties. Denk aan:
- Snelle stemmingswisselingen, die niet passend lijken bij de situatie;
- Depressie en angst;
- Onrust en agitatie, vaak zonder duidelijke aanleiding;
- Spanning en irritatie, waardoor iemand disproportioneel kan reageren;
- Agressie;
- Afwezigheid van emotionele reacties;
- Dwanglachen, dwanghuilen.
Gedragsveranderingen
Hersenletsel kan ook leiden tot:
- Ontremd of ongepast gedrag;
- Geremd gedrag;
- Stereotype en weinig gevarieerd gedrag, iemand reageert dan nog slechts op één manier;
- Egocentrisch, kinderlijk en aandachtvragend gedrag;
- Overmatig vermijdingsgedrag;
- Stressreacties.
Voor iemand met stoornissen op cognitief en emotioneel gebied is het extra lastig om te verwerken en accepteren wat hem is overkomen. Cognitieve stoornissen kunnen zorgen voor een beperkt(er) ziektebesef, maar ook psychologische ontkenning bij (onverwerkte) rouw kan van invloed zijn op het ziekte-inzicht. Beide kunnen het herstel belemmeren, in onze behandeling besteden we hier daarom aandacht aan.
Behandeling van gedragsproblemen
Het Expertisecentrum Hersenletsel en Neuropsychiatrie is gespecialiseerd in het omgaan met onbegrepen en/of problematisch gedrag. Daarmee bedoelen we al het gedrag dat een beperkende invloed heeft op iemands functioneren in het dagelijks leven. Het kan bijvoorbeeld gaan om ongepast gedrag of agressie, maar ook om vermijdend gedrag, lusteloosheid, apathie of suïcidaliteit. Dit gedrag is meestal niet alleen problematisch voor de cliënt, ook voor de omgeving is het moeilijk om hiermee om te gaan.
Het ontrafelen van oorzaak en gevolg
Gedragsproblemen kunnen verschillende oorzaken hebben, die elkaar onderling beïnvloeden. Zo weten we dat een gebrek aan ziekte-inzicht (wat veel voorkomt na hersenletsel) vaak zorgt voor onrealistische verwachtingen van de behandeling, met frustraties tot gevolg. Ook een communicatiestoornis kan invloed hebben op gedrag. Onze professionals zijn gespecialiseerd in het ontwarren van deze kluwen aan factoren. Door gedrag goed te observeren en de relatie tussen oorzaak en gevolg helder te krijgen, kunnen we situaties vaak stabiliseren.
Structuur en rust als basis
Daarnaast is bekend dat mensen met hersenletsel vaak worden overvraagd door anderen. Om gedragsproblemen door overprikkeling te voorkomen, werken we zeer structurerend en systematisch:
- We sturen op een dagelijks terugkerend ritme in de dag;
- We zijn duidelijk en doortastend, we belasten cliënten niet met onnodig veel informatie en keuzes;
- We nemen een rustige houding aan. Zo creëren we een veilige sfeer en voorkomen we spanningen zoveel mogelijk;
- We sluiten aan bij het niveau van onze cliënten en spreken ze aan op wat ze wél kunnen;
- We zijn alert op signalen van oververmoeidheid. Mensen met hersenletsel kunnen dit soms moeilijk vertellen of voelen, maar laten het zien in gedrag;
- We doseren de uitdagingen waaraan we cliënten blootstellen en nemen op tijd gas terug;
- We zijn terughoudend met medicatie die een nadelig effect kan hebben op het cognitief en lichamelijk functioneren, we zetten deze alleen in als de cliënt er baat bij kan hebben.
